Spelen is geen luxe, maar een noodzaak.
Goochelen tijdens het ‘Feestival’ van Kinderparadijs Meidoorn in Rotterdam.
In een wereld waarin prestaties, toetsen en schermtijd de boventoon voeren, lijkt vrij spel steeds minder ruimte te krijgen. Ouders willen het beste voor hun kinderen, maar raken soms verstrikt in een systeem dat spel als iets 'extra’s' ziet. Terwijl juist spel – vrij, fantasierijk, fysiek en sociaal – essentieel is voor de gezonde ontwikkeling van kinderen. En ook van volwassenen trouwens.
Jonathan Haidt, auteur van Generatie Angststoornis (2024), kaart aan hoe het ontbreken van ongestructureerde speeltijd, gecombineerd met te vroege blootstelling aan smartphones en sociale media, een directe link heeft met de toename van angst en depressie onder jongeren. Maar toch blijft spel vaak ondergewaardeerd. Waarom? Omdat er een aantal diepgewortelde misvattingen zijn die we moeten ontkrachten.
"Spelen is tijdverspilling – ze leren daar toch niks van." Dit is misschien wel de grootste misvatting. Spel is juist hoe kinderen de wereld leren begrijpen. Door te spelen oefenen ze sociale vaardigheden, motoriek, creativiteit, emotieregulatie en probleemoplossend denken (Ginsburg, 2007). Spel is dus geen pauze van leren; het ís leren.
"Als ze spelen, houden ze zich niet bezig met ‘echte’ verantwoordelijkheden." Maar verantwoordelijkheid groeit niet door kinderen vroeg volwassen te maken. Het groeit door veiligheid, ruimte en oefenen. Spel is precies die oefenplek, waarin kinderen hun rol in de wereld leren begrijpen (Gray, 2013).
"Kinderen moeten zich vervelen, dan leren ze vanzelf creatief zijn." Verveling kan inderdaad een creatieve motor zijn, maar alleen als er voldoende speelruimte en materiaal beschikbaar is. In een omgeving zonder stimulansen leidt verveling eerder tot frustratie dan tot creativiteit (Hunter & Csikszentmihalyi, 2003).
"Ze moeten hun energie kwijt, laat ze maar sporten. Spelen is voor peuters." Spel en sport zijn niet hetzelfde. Bij vrij spel bepalen kinderen zelf de regels, rollen en doelen. Dat stimuleert autonomie en creatief denken. Dit is juist cruciaal voor de ontwikkeling van zelfsturend gedrag (Pellegrini & Smith, 1998).
"Kinderen hebben het druk met school – spelen is een luxe die niet past in het rooster." Juist in drukke schema’s is spel essentieel om stress te reguleren en de hersenen te resetten. Kinderen die dagelijks spelen, hebben een beter concentratievermogen en minder gedragsproblemen (Burdette & Whitaker, 2005).
"Als ik meedoe met spelen, word ik als ouder niet serieus genomen." Veel ouders voelen schaamte om zelf te spelen, alsof het ‘kinderachtig’ is. Maar kinderen voelen zich juist meer verbonden met ouders die zich kwetsbaar durven opstellen. Spel is een krachtig middel voor hechting (Paquette, 2004).
Spelen is geen bijzaak. Het is een basisbehoefte. Het vormt kinderen tot veerkrachtige, sociale, creatieve en gelukkige mensen. En het helpt ons als volwassenen om in contact te blijven met verwondering, ontspanning en verbinding. Tijd voor meer spel dus – thuis, op school, op straat. Niet alleen voor onze kinderen, maar ook voor onszelf.
Bronnen:
Burdette, H. L., & Whitaker, R. C. (2005). Resurrecting free play in young children: Looking beyond fitness and fatness to attention, affiliation, and affect. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 159(1), 46–50.
Ginsburg, K. R. (2007). The importance of play in promoting healthy child development and maintaining strong parent-child bonds. Pediatrics, 119(1), 182–191.
Gray, P. (2013). Free to Learn. Basic Books.
Hunter, J., & Csikszentmihalyi, M. (2003). The positive psychology of interested adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 32(1), 27–35.
Paquette, D. (2004). Theorizing the father-child relationship: Mechanisms and developmental outcomes. Human Development, 47(4), 193–219.
Pellegrini, A. D., & Smith, P. K. (1998). Physical activity play: The nature and function of a neglected aspect of play. Child Development, 69(3), 577–598.
